Kalça Çıkığı

Eski adı doğuştan kalça çıkığı olan Gelişimsel kalça displazisi (kalça çıkığı), farklı yaşlarda farklı şekillerde ortaya çıkan kalça gelişiminin kusurudur. Gelişimsel kalça displazisi çocuklarda sık görülen, erken anlaşılıp tedavi edilmediğinde kalıcı sakatlıklara yol açabilen bir sağlık sorunudur. Kalça ekleminde; uyluk kemiğinin (femur) yuvarlak başı, kalça kemiğinin yuvasına oturur. Bu eklem bacağın serbest dönme hareketi yapabilmesini sağlar. Gelişimsel kalça displazisi, kalça eklemindeki top (femur başı) ile yuva (asetabulum) ilişkisinin değişik derecelerde bozulmasıdır. Kalça çıkıklığının nedenleri arasında; genetik faktörler, ailenin sahip olduğu ilk çocuk olmak, kız çocuk olmak, bebeğin doğum kilosunun fazla olması, annenin gebelikte artan bazı hormonları, sezaryen doğum, normal doğumda bebeğin ters gelmesi ve bebeğin kundaklanmasının yer almaktadır. Çıkık, iki ya da daha fazla kemiğin bir araya geldiği eklemlerde meydana gelen ve kemik uçlarının birbirinden ayrılması suretiyle gerçekleşen bir yaralanmadır. Bu yaralanma geçici olarak deformasyona neden olabilir ve eklemlerde ani ve şiddetli ağrıya neden olabilir.

 

Kalça Çıkıklığı Belirtileri Nelerdir?

Gelişimsel Kalça Displazisi’nde, özellikle yeni doğan bebeklerde ve çıkık derecesi ağır olmayan küçük çocuklarda yürüyene kadar hiçbir belirti olmayabilir. Bu gibi durumlarda çıkık, çocuk doktorlarının normal muayeneleri sırasında fark edilebilir. Yürüme çağından önceki bebeklerde; bebeğin altını silerken ve bezlerken bacağın her iki yana eşit açılmadığının fark edilmesi, bebeğin bacak boylarının farklı olması, bacaklardan birinde bacağın uyluk bölümündeki deri büklümleri ya da boğumlarının fazla olması belirtiler arasındadır. Yürüyen çocuklardaki belirtiler ise topallama, sendeleme, paytak yürüme ve çocukta yürüme gecikmesinin görülmesidir.
Kalça Kireçlenmesi Kireçlenme, eklem yüzeyini kaplayan kıkırdakların yıpranmasına bağlı olarak ortaya çıkan bir hastalıktır. Kıkırdak ismi verilen kısım kemiklerin birbirlerine bakan yüzeylerinde yer alan parlak ve kaygan bir özelliktedir. Kan dolaşımı yoktur. Herhangi bir şekilde hasar görür ve yapısı bozulursa eklem kayganlığı kaybolacağı için ağrı ve hareket kısıtlılığı ortaya çıkar. Tıbbi olarak “artroz” ismi verilen bu hastalık halk arasında “kireçlenme” ismiyle bilinir.

Kalça Kireçlenmesinin Sebepleri:

Kalça kireçlenmesinin en önemli 2 sebebi yaş ve kilodur. Yaş ilerledikçe üzerinde tüm vücudun yükünü taşıyan eklem kıkırdağı sürtünmeye bağlı olarak incelir ve aşınır. Eğer vücut ağrılığı fazla ise bu sürtünme daha fazla olacağından yıpranma hızı artar.
Bunun dışında;
-Geçirilmiş kalça kırıkları
-Uzun süreli alkol ve kortizon kullanımı,
-Bebeklik ve çocukluk çağında tedavileri tam olarak yapılmamış kalça çıkıkları
-Çocukluk ve gençlik döneminde geçirilmiş olan romatizmal hastalıklar, septik artrit gibi enfeksiyon hastalıkları kıkırdak doku harabiyetine ve genç dönemde kireçlenmenin ortaya çıkmasına neden olabilir.

Tanı:

Düzgün yapılmış bir kalça muayenesi ile teşhis rahatlıkla konulabilir. En önemli tanı aracı basit röntgen grafisi ile değerlendirmedir. Eğer hasta genç ise altta yatan farklı sebepler olabileceği düşünülüyorsa bilgisayar tomografi ve MRI gibi ileri görüntüleme tetkiklerinden yararlanılabilir.

Tedavi:

Seçilecek tedavi yöntemine hastalığın şiddeti, hastanın yaşı ve genel durumuna göre karar verilmelidir. Erken ve orta evre, radyolojik filmlerde çok büyük değişiklikler izlenmeyen hastalara kilo verdirme, ağrı kesici ilaçlar ve fizik tedavi ile yardımcı olunmaya çalışılır. Ancak radyolojik olarak eklemin yapısının tamamen bozulduğu, diğer tedavi yöntemleriyle yardımcı olunamayan hastalara total kalça protezi ameliyatı yapılır. Total kalça protezi ameliyatında kıkırdağı tamamen yıpranmış olan tüm eklem yüzeyleri değiştirilir. Leğen kemiği içindeki yuva (asetabulum) ve uyluk kemiği (femur) üst ucundaki topuz değiştirilerek yeni, tüm hareketleri yapabilmeye olanak sağlayan ağrısız bir eklem yapılır. Yaklaşık çeyrek yüzyıldır yapılan bu ameliyatlar insanın yaşam kalitesini çok yükselten girişimlerdir. Son yıllarda gelişmiş teknolojilerin kullanımıyla protez malzemelerinin kalitesi ve dayanıklılıkları çok artmıştır. Günümüz protezleri, tekniğine uygun olarak yapıldığında 20-25 yıl süreyle kullanılabilmektedir.

Ameliyat:

Ameliyatın, protez operasyonlarının yapılmasına uygun sterilizasyon özelliklerine sahip ameliyathanelerde yapılması enfeksiyon komplikasyonunun riskini en aza indirmek için önemlidir. Genellikle ameliyattan 1 hafta önce hastaya anestezi muayenesi ve gerekli diğer konsultasyonlar yapılır. Kullandığı ve kullanması gereken ilaçlar düzenlenir. Kan sulandırıcı (Kumadin, Plevix gibi) ilaçlar kesilerek bunların yerine ameliyatta kanama riskini arttırmayacak başka ilaçlara geçilir. Ameliyatta, şayet hastanın genel durumu uygunsa belden aşağı bölgenin tamamen uyuşmasının sağlandığı spinal-epidural anestezi kullanılır. Hastaya genel anestezi verilmesi şart değildir. Ameliyat ortalama 1.5 saat kadar sürer. Hasta ameliyatta 1 gün sonra yürüteç yardımıyla ayağa kaldırılarak yürütülür. Hastanede kalış süresi 4-5 gündür. Hastalar eve gittiklerinde yapmaları gereken egzersizler öğretilerek taburcu edilirler.
Sonuç olarak ileri derecede kalça kireçlenmesinde (koksartroz) kesin tedavi total kalça protezi ameliyatıdır. Bu operasyon günümüz teknolojisinin getirdiği avantajlarla hastalara normal günlük yaşam kalitesi sağlayan bir ameliyattır.

Kalça Protezi Nedir?

Kalça artroplastisi de denilen kalça protezi ameliyatı hastalıklı kalça ekleminin alınıp yerine protez denilen yapay bir eklemin konulmasıyla yapılır. Protez, metal ya da seramikten yapılmış bir yuvarlak ve plastik, seramik ya da metal bazlı dolgusu bulunan bir soketten oluşur. Kalça protezinde kullanılan implantlar biyouyumludur -yani vücudun kabul edeceği şekilde dizayn edilmiştir- ve korozyon, bozulma ve aşınmaya karşı dirençlidir. Kalça protezi genellikle eklem iltihabı ya da yaralanma sonucu kalça eklemi zarar görmüş kişiler için kullanılır. Ardından rehabilitasyon takviyesi de yapılarak, kalça protezi ağrıyı azaltır, hareket açıklığını ve kalça eklemini düzeltir.

 

Kalça Protezi Neden Yapılır?

Kalça protezinin amacı ağrıyı azaltmak, hareketliliği artırmak ve zarar görmüş kalça ekleminin fonksiyonunu yeniden kazandırmaktır. Sert, ağrılı kalça eklemi günlük aktivitelerinizi kısıtlıyorsa başarılı bir ameliyatı normal hayatınıza devam etmenizi sağlayabilir. Fakat kalça protezini düşünmeden önce doktorunuz ağrı kesici, fizik tedavisi, egzersiz ya da baston ya da yürüteç kullanma gibi diğer tedavi yöntemlerini önerebilir.

Kalça eklemine zarar veren ve kalça protezi gerektirebilen bazı durumlar:

•  Osteoartrit
• Romatizmal eklem iltihabı
• Kırık kalça
• Kemik tümörü
• Kalça kemiğinin yuvarlak kısmına yeterli kan sağlanmadığında oluşan osteonekroz

Hastayı kalça protezine yönlendirebilen semptomlar:

• Ağrı kesiciye rağmen sürekli ağrı
• Baston ya da yürüteçle dahil, yürürken artan ağrı
• Ağrı yüzünden uyuyamama
• Merdiven çıkarken zorlanma
• Oturma pozisyonundan kalkarken zorlanma
• Ağrı yüzünden daha önce kolaylıkla gerçekleştirilen aktivitelerin yapılamaması

Kalça Protezi Genelde 3 Gereksinimle Yapılır:
1.Kalça Kireçlenmesi;
Kalçadaki kireçlenmeye bağlı rahatsızlıklarınız hayat standartınızı istemediğiniz kadar düşürdüyse protez zamanınız geldi demektir. Buradan anlaşılacağı gibi ameliyat zamanlamasına doktor değil hasta karar verir.
2. Kalça kırıkları;
Kalçanın boyun çevresi kırıklarının bir kısmı kaynama özelliğine sahip değildir. Bu nedenle kırık parçanın ameliyatla çıkarılması ve kalça fonksiyonlarının devamı için protez yapımı gerekir.
3. Avaskuler nekroz;
Avaskuler nekroz ya da kısaltılmış adıyla AVN kalça ekleminin baş kısmını besleyen damar yapının bir kısmının fonksiyonunu kaybederek başın canlı bölümünün ölmesi ve sonrasında buranın çökmesidir.
Uzun süreli ve/veya yüksek doz kortizon kullanımı, alkolizm gibi nedenlerle olursa da büyük kısmının nedeni bilinmemektedir. AVN nin ileri evrelerinde veya diğer tedavi yöntemlerinin yetersiz olduğunda kalça protezi ile tedavi edilir.

Kalça Protezi Ameliyatına Hazırlık

Ameliyattan önce ortopedi cerrahı hastayı muayene eder. Cerrah: Medikal geçmişiniz ve güncel ilaçlarınız hakkında sorular sorar, ameliyat olmak için yeterince sağlıklı olduğunuzu kontrol etmek için genel fiziksel muayene yapar, eklemdeki hareket açıklığını ve çevreleyen kasların gücüne dikkat ederek kalçanızı muayene eder,Kan testi, röntgen veya muhtemelen MRI testine karar verir. Bu operasyon öncesi değerlendirmeler, ameliyat hakkında sorular sormanız için iyi bir fırsattır. Operasyon hakkında soru işaretleriniz varsa sormaktan çekinmeyin. Doktor ya da cerrahınız ameliyata hazırlık çerçevesinde egzersiz programı tavsiye edebilir. Bazı doktorlar, ameliyat öncesi sağlam bir kas yapısı ve esneklik programını izleyen kişilerin daha iyi sonuçlara ve iyileşme sürecine ulaştıklarına inanır. Buna rağmen, ilerlemiş osteoartriti olan kişilerde egzersiz programları daha az etkilidir. Doktorunuzla egzersiz programı hakkında konuşun.

Ameliyat Sonrası:

Bu süreçte anestezinin etkisi geçerken hasta dinlenme odasına alınır. Hemşire veya diğer anestezi görevlileri hastanın kan basıncı, nabız, ağrı, uyanıklık ya da rahatlık derecesini ve ilaca ihtiyaç duyma durumunu gözlem altında tutar.

Kalça Protezi Ameliyatı Riskleri

Kalça protezi genellikle güvenli bir ameliyattır olmasına rağmen diğer cerrahi operasyonlar gibi komplikasyonlar oluşabilir. Kalça protezinde oluşabilecek komplikasyonlar:

Kan Pıhtılaşması: Ameliyat sırasında damarlara yapılan baskı ya da ameliyat sonrası azalmış bacak hareketleri sonucu bacaktaki damarlarda pıhtılaşma oluşabilir. Doktor, bu durumu önlemek için genellikle kan inceltici ilaçlar verir. Elastik çorap gibi basınç aletleri ve damarlardaki kan akışını artırma amacıyla egzersiz yapmak da pıhtılaşma riskini azaltır.

Enfeksiyon: İnsizyon bölgesinde ya da daha derinde yeni kalçaya yakın dokularda enfeksiyon oluşabilir. Çoğu enfeksiyon antibiyotikle tedavi edilir fakat proteze yakın ciddi enfeksiyonlar, protezin çıkarılıp yenisiyle değiştirilmesini gerektirebilir.

Çatlak: Ameliyat sırasında kalça eklemi’nin sağlıklı kısımlarında çatlaklar meydana gelebilir. Bazen, küçük olduğu için çatlak kendi kendine iyileşir. Daha büyük çatlaklar ameliyat sırasında tel, kablo ya da kemik dokusuyla düzeltilebilir.

Çıkık: Belli pozisyonlar yeni protezdeki yuvarlak yapının yerinden çıkmasına sebep olabilir. Bu durumu önlemek için kalça kısmında 90 derecelik eğilme gerçekleştirmeyin ve bacağın vücudun orta kesmini geçecek hareketlerden kaçının. Kalça yerinden çıkarsa, doktor atel kullanarak kalçanın yerine gelmesini sağlayabilir. Çıkık tekrarlanmaya devam ederse sabitleştirmek için ameliyat gerekir.

Gevşeme: Yeni çıkan implantlarla birlikte nadir olarak görülse de yeni eklem kemiğe sağlam bir şekilde sabitlenmemiş olabilir ya da kalçada ağrıya sebep olarak zamanla gevşeyebilir. Problemi düzeltmek için ameliyat gerekebilir.

Protezin Kırılması: Nadir olarak görülen bir başka ihtimal de yapay kalçanın ameliyattan birkaç yıl sonra kırılmasıdır. Kırık eklemi yenilemek için tekrar ameliyat gerekir.

Bacak Uzunluğunda Değişim: Cerrah durumu engellemek için gerekenleri yapar fakat bazen yeni kalça bir bacağı diğerinden daha uzun ya da daha kısa hale getirebilmektedir.

Eklem Sertleşmesi: Bazen eklem etrafındaki yumuşak sokular sertleşerek kalçanın hareket etmesini zorlaştırır (osifikasyon). Genellikle ağrıya yol açmaz. Osifikasyon riskiniz varsa doktorunuz ilaç ya da radyoterapi tavsiye edebilir.

Zamanla Aşınma ve Yırtılma: Protez kalça eklemi zamanla aşınabilir. Bu yüzden, genç ve aktifken kalça protezi geçirdiyseniz ileriki yaşlarda ikinci bir ameliyat gerekebilir. Fakat yeni materyaller implantları daha kalıcı hale getirmekte ve uzun bir süre ikinci kalça protezi ameliyatına gerek duyulmamaktadır.

Kan Pıhtılaşmasının Engellenmesi: Ameliyattan sonra bacaklarda yüksek pıhtılaşma riski bulunmaktadır. Bu komplikasyonu önlemek için muhtemel önlemler:

• Erken hareket etme. Ameliyattan kısa süre sonra oturmak hatta değnek ya da yürüteç yardımıyla yürümeyle çalışması için hasta cesaretlendirilir. Bu prosedür muhtemelen ameliyat günü ya da ertesi günü uygulanır.

• Baskı uygulanması. Ameliyat esnasında ve sonrasında bacaklarınıza, kan basıncı manşetine benzer elastik baskı çorapları ya da şişirilebilir manşonlar takılabilir. Şişirilmiş manşonların uyguladığı baskı sayesinde kanın bacak damarlarında birikmesi engellenir ve pıhtı oluşumu riski azalır.

• Kan inceltici ilaçlar. Cerrahınız ameliyat sonrasında, enjekte ya da oral kan inceltici ilaç verebilir. Ne kadar sürede yürümeye başladığınıza, ne kadar aktif olduğunuza ve genel pıhtılaşma riskine bağlı olarak ameliyat sonrasında birkaç hafta daha kan inceltici ilaç kullanmanız gerekebilir.

Bir fizyoterapist, iyileşme sürecini kısaltmak için hastanede ve evde yapacağınız hareketler konusunda yardım edebilir.

Eklem ve kas hareketlerini geri kazanabilmek için aktivite ve egzersizler hayatınızın düzenli bir parçası olmalıdır. Fizyoterapistiniz güçlendirici hareketlilik egzersizleri tavsiye edecek ve değnek, yürüteç gibi yardımcılarla nasıl yürümeniz gerektiğini öğrenmenize yardımcı olacaktır. Terapi ilerledikçe, yardım almadan yürüme seviyesine gelene kadar bacağınıza verdiğiniz ağırlığı yavaş yavaş artırmanız gerekir.

Evde İyileşme ve Bakım
Hastaneden ayrılmadan önce size ve bakıcınıza yeni kalçaya bakım süreci için tavsiyeler verilir. Rahat bir geçiş süreci için:

• Yemeği bir arkadaş ya da akrabanızın hazırlaması için plan yapın.

• Günlük eşyaları bel seviyesine yerleştirin, böylece bir şeyi almak için eğilmek zorunda kalmazsınız.

• Tuvalet oturağını yükseltmek gibi evde bazı modifikasyonlar yapmayı düşünebilirsiniz.

Ameliyattan sonraki 6-8 haftalık süreçte, kalçanın düzgün bir şekilde iyileştiğinden emin olmak için tekrar muayene olmanız gerekir. İyileşme olumlu şekilde ilerliyorsa çoğu kişi bu aşamaya kadar kısıtlı da olsa normal yaşantılarına devam edebilir.

Kalça Protezi Ameliyatı Sonuçları

Kalça ameliyatı %90’ın üzerinde başarıya sahiptir. Ameliyat öncesi hissettiğiniz acının azalması ve eklemdeki hareket açıklığının artmasını bekleyebilirsiniz fakat ameliyat öncesi yapamadığınız hareketleri yapabilmeyi beklemeyin. Koşma ya da basketbol gibi yüksek impakta sahip aktiviteler hiçbir şekilde doktorun onayından geçmeyebilir. Fakat zamanla rahatça yüzebilir, golf oynayabilir, yürüyebilir veya bisiklet sürebilirsiniz.

Ameliyat Sonrası Süreç

Hastalar ameliyathaneye alındıktan sonra önce uyutulmakta, steril ortam için ilgili bacak silinmekte ve örtülmekte sonrasında operasyon sistemleri kurulmaktadır. Bu ortalama 40 dakika bir zaman gerektirmektedir. Operasyonun deneyimli ellerdeki normal süresi 2 saat civarındadır. Operasyon sonrası hastalar 30 dakika -1 saat arasında ayılma odasında bekletilmekte ve sonra da odalarına alınmaktadır. Dahili sorunları olan veya çok yaşlı hastalarda zaman zaman yoğun bakım ihtiyacı olabilir.

Hastalar odalarına alındıktan sonra 2 saat içinde tamamen uyanık hale gelmektedir. Ağrı, ağrı kesicilerle tamamen kontrol edilebilmektedir. Hastaların (kliniklerde uygulama farkları vardır) içeride biriken kanı boşaltmak için dren, elastik bandaj, bacağa giydirilmiş antiembolik çorap bulunur. 3-4 saat sonra hastalara yemek verilir. Ertesi gün hastalara bir walker yardımıyla kalkmalarına izin verilir. Ayağa kalkmadan önce 5 dakika kadar oturarak başın dönmediğinden emin olunmalı, baş dönerse uzanarak 1 saat sonra ayağa kalkma yeniden denenmelidir.

Hastanede (uygulamalar farklı olmakla beraber) 5-7 gün kalacaksınız. 2. gün fizyoterapist gelerek size yatakta yapmaya başlayacağınız egzersizleri gösterecek. 3. gün yükseltilmiş bir tuvalete oturma- kalkma işlevini yapabileceksiniz. Dreniniz 2. veya 3. gün çekilecek ve pansuman yapılacaktır. İlk 2 gece 38 civarında ateşiniz olabilir, enfeksiyon anlamına gelmez. Enfeksiyon bulguları 3. günde başlar.

Eve döndükten operasyon sonrası 10. gün sonuna kadar bacağınızı uzatarak yatabilir veya oturabilirsiniz. Yemek için ayağınızı yere koyarak oturabilir ve ihtiyaçlarınız için walker aracılığı ile dilediğiniz kadar kalkıp yürüyebilirsiniz.. Bu dönemde antiembolik çorabı kesinlikle çıkarmayın. Egzersizlerinizi aksatmada her gün tarif edildiği şekilde yapınız. Bu sırada kan sulandırıcı ilacınızı kullanmayı aksatmayınız ve ağrınız olursa ağrı kesicinizi alınız. Dikkat; ateşiniz 38 derece üzerine çıkar, dizinizde, bacakta ağrı-ayak parmaklarınızda şişme olursa doktorunuzu derhal arayın.

15. gün yaranız doktorunuz tarafından görülecektir ve uygunsa dikişleriniz alınır. Dikiş alındıktan sonra fizik tedavi başlanır. Fizik tedaviniz genellikle haftada 3 gün olmak üzere 3. ayın sonuna kadar devam edecektir. Fizik tedavi operasyon gibi deneyimli fizyoterapistler tarafından yapılmalıdır. Sonuçta kaliteli fizik tedavi en etkili faktörlerden biridir.

3.hafta sonunda yürütecinizi bırakıp bir bastona geçebilirsiniz. Bastonu sağlam tarafınızda kullanmalısınız. İki taraflı operasyon olmuşsanız yürüteci 6. haftaya kadar kullanabilirsiniz. 6-12 hafta içinde bastonunuzu tamamen bırakabilirsiniz. Kendinizi güvende hissediyorsanız uzun süreler baston kullanabilirsiniz. 8. haftadan sonra daha aktif olabilirsiniz, araba kullanabilirsiniz fakat sportif aktivite halen yasaktır. 4. ay